Stosunek do chorób psychicznych w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat uległ niewyobrażalnej poprawie. Uczęszczanie do psychologa, czy psychiatry nie jest już powodem do wstydu i wykluczenia. To spory krok do przodu, jednak nadal społeczna świadomość zdrowia psychicznego jest niewystarczająca. Powodem takiego stanu rzeczy jest niedofinansowanie ośrodków zajmujących się ochroną zdrowia psychicznego oraz brak dostatecznej edukacji. Z tego powodu nawet bardzo otwarci ludzie często nie rozumieją chorób psychicznych, a ludzi nimi dotkniętych traktują, jak osoby zdrowe, które świadomie powodują swój stan.
Urojenia, a właściwie zaburzenia urojeniowe są objawami choroby mózgu, dlatego klasyfikuje się je jako choroby psychiczne. Zaburzenia te polegają na występowaniu u chorego nieprawdziwych przekonań, których istnienie nie jest związane z deficytami intelektualnymi. Urojenia mogą mięć różne przyczyny, od których zależy, jakie leczenie należy podjąć w celu ich eliminacji.
Cechy zaburzeń urojeniowych:
Zaburzeń urojeniowych nie można mylić ze zjawiskami podobnymi, na przykład obawami o coś, czy też zamartwianiem się. To, co odróżnia urojenia o chorobowym podłożu od innych zjawisk brak korygowania myśli przez osobę dotkniętą przypadłością.
Przykład
Poczucie bycia obserwowanym i szpiegowanym jest jednym z częściej występujących urojeń. Takich uczuć doświadcza jednak wielu ludzi na całym świecie. Ich występowanie nie oznacza automatycznie choroby. Jeżeli osoba, która czuje się podglądana, potrafi w logiczny sposób zweryfikować swoje podejrzenie, najprawdopodobniej doświadczyła jedynie uczucia obawy.
Urojenia są spowodowane przez nieprawidłową interpretację rzeczywistości. Halucynacje opierają się zaś na spostrzeżeniach przedmiotów i zjawisk, których w rzeczywistości nie ma.
Halucynacje dzieli się na:
Urojenia niekiedy myli się z iluzjami, które są jednak zjawiskiem w swojej istocie całkowicie odmiennym. Iluzje to mianowicie błędnie zinterpretowane spostrzeżenia. Oznacza to, że osoba im ulegająca widzi jakieś zjawisko, jednak przypisuje mu błędne znaczenie. Na przykład ułożenie gałęzi w lesie można zinterpretować, jako oczy. Iluzje od urojeń odróżnia przejściowy charakter oraz brak większego wpływu na życie osoby dotkniętej zjawiskiem.
Z urojeniami bardzo często myli się natrętne myślenie o czymś. Zjawisko to ma nawracający charakter i jest bardzo negatywnie odbierane przez dotknięta nim osobę. Od urojeń odróżnia je realność. Cierpiący na natręctwa pacjent jest zazwyczaj negatywnie nastawiony do swoich myśli, jednak nie jest w stanie powstrzymać ich ponownego pojawienia się.
Myśli nadwartościowe są prawdziwymi przekonaniami, których wartość jest jednak wyolbrzymiona. Oznacza to, że danemu zdarzeniu, czy zjawisku nadawana jest nadmierna wartość i znaczenie. Zbyt wiele takich myśli może w efekcie oddziaływać na całe życie pacjenta, a w szczególności na podejmowane przez niego decyzje.
Przez lata psychologowie i psychiatrzy opracowali wiele metod podziału urojeń. Klasyfikacje te są wyrazem prób głębszego zrozumienia zjawisk psychicznych i są użyteczne w rozważaniach naukowych. Dla „zwykłego człowieka” skomplikowany podział może jednak jedynie utrudniać zrozumienie istoty urojeń. Dla porządku przedstawiam więc praktyczny podział zaburzeń urojeniowych, który jest wystarczający do zapoznania się z mechanizmem ich działania.
Urojenia usystematyzowane tworzą swoiste realia, które są prawdopodobne i mogłyby zaistnieć w realnym świecie. Wydarzenia opisywane przez chorego tworzą spójny ciąg. Często te wytwory wyobraźni są nie do odróżnienia od rzeczywistości, stąd początkowo trudno je zdiagnozować. Przykłady?
Pacjent może mieć głębokie przekonanie o byciu śledzonym, ciężko chorym, niedostatecznie atrakcyjnym, krzywdzonym, zdradzanym lub na przykład otruwanym. Mające potwierdzić te przekonania argumenty są rzeczowe i opierają się na realnych wydarzeniach, które uwiarygadniają całą historię. Nietrudno domyślić się, jak wiele komplikacji to powoduje. Jak rozpoznać urojenia i odróżnić je od zwykłej troski?
Urojenia cechuje przede wszystkim głębokie przekonanie o prawdziwości sądów, pomimo braku uwiarygadniających je dowodów i przesłanek. Przykładowo chory może być przekonany o zdradzie małżeńskiej, pomimo że druga połówka od miesięcy nie mogła opuścić domu, a sam chory również w nim pozostawał.
Inną cechą rozpoznawczą zaburzeń usystematyzowanych jest skoncentrowanie na jednej sferze. Oznacza to, że chory ma urojenia dotyczące wyłącznie jednego tematu. Na przykład jest przekonany, że jego uroda znacząco odbiega od normy i za wszelką cenę stara się ją poprawić. We wszystkich innych dziedzinach życia, zachowuje się jednak racjonalnie i nie doświadcza dyskomfortu.
Urojenia nieusystematyzowane łatwiej rozpoznać, ponieważ opierają się na całkowicie zmyślonych wydarzeniach. Opowieści chorego są niemożliwe z perspektywy zasad, którymi rządzi się świat, przez co są łatwe do zdemaskowania przez osobę zdrową. Przykłady?
Urojeniem paranoidalnym może być przekonanie o tym, że dawno przyjęta szczepionka jest w stanie przejąć kontrolę nad myślami i czynami. Takie urojenia często objawiają się również poczuciem, że cały świat może poznać treść myśli chorego. Wiąże się to z poczuciem zagrożenia, czy bycia prześladowanym.
W przypadku tego rodzaju urojeń chory nie ma jednak logicznych podstaw do wiary w swoje przekonania. Wnioski przez niego stawiane są absurdalne i fantastyczne. Popularnym przykładem jest wiara w ogólnoświatowy spisek przeciw choremu lub bycie obserwowanym przez przybyszy z obcej planety. Pacjentom często wydaje się również, że mogą sterować innymi ludźmi, czy też zjawiskami naturalnymi i społecznymi.
Zaburzenia urojeniowe są często dość kłopotliwe do rozpoznania. Trudność polega na tym, że niektóre urojenia początkowo wydają się logiczne. W takim przypadku lekarz rozpoznaje chorobę na podstawie:
Inną trudnością wynikającą z urojeń, jest całkowite przekonanie chorego o prawdziwości swoich twierdzeń. Głęboka wiara w treść myśli powoduje, że osoba nie będzie widziała potrzeby udania się do lekarza i podjęcia leczenia.
Brak chęci podjęcia walki z problemem jest zazwyczaj nieprawidłowo interpretowane przez otoczenie chorego. Bliscy przypisują mu złą wolę i niewrażliwość na cierpienie, które odczuwają. W celu przekonania chorego do swoich racji rodzina bardzo często stosuje szantaż, naciska chorego, robi mu wyrzuty, a nawet wszczyna awantury. Zazwyczaj powoduje to coraz większe zamknięcie się chorego i umacnianie się nieprawdziwych przekonań.
Sytuacja rodzinna może również nie ulec poprawie, nawet kiedy pacjent trafi do gabinetu psychiatry lub psychologa. Po pierwsze dlatego, że samo rozpoznanie choroby zajmuje nieco czasu, a jej leczenie jest naprawdę długim procesem. Rodzina zaś może oczekiwać natychmiastowych rezultatów, które są niemożliwe do osiągnięcia.